Lời tiên tri về cuộc xung đột Ukraine của cựu Tổng thống Mỹ Nixon

Cựu Tổng thống Mỹ Richard Nixon dường như đã đưa ra lời tiên tri từ gần 3 thập niên trước về cuộc xung đột hiện nay giữa Nga và Ukraine, theo Đài Fox News mới đây dẫn một lá thư vừa được giải mật.

Vị tổng thống thứ 37 của Mỹ đã viết bức thư khoảng một tháng trước khi ông qua đời vào ngày 22.4.1994, gửi cho Tổng thống Mỹ lúc đó là ông Bill Clinton. Trong lá thư dài 7 trang đề ngày 21.3.1994, ông nói về điều mình chứng kiến trong 2 tuần đến Nga và Ukraine, cảnh báo về mâu thuẫn lớn đang nảy sinh giữa 2 nước.

Ông Nixon là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm thủ đô Nga vào năm 1972 và ký kết Hiệp ước chống Tên lửa đạn đạo (ABM) và Hiệp định Giới hạn Vũ khí chiến lược (SALT) với Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô khi đó là ông Leonid Brezhnev.

Trong những năm sau khi mãn nhiệm, ông có nhiều chuyến thăm các nước với vai trò đại diện Mỹ và còn tham vấn dựa trên nhiều thập niên kinh nghiệm đối với chính sách Mỹ thời hậu Chiến tranh lạnh.

Ông Nixon coi sự tồn tại của tự do chính trị và kinh tế ở Nga là "vấn đề chính sách đối ngoại quan trọng nhất mà quốc gia này sẽ phải đối diện vì sự cân bằng của thế kỷ".

Ukraine "rất dễ bùng nổ"

Với sự hiểu biết đó, ông đã đưa ra nhận định với cựu Tổng thống Clinton về Tổng thống Nga khi đó là ông Boris Yeltsin.

"Là một trong những người đầu tiên ủng hộ ông Yeltsin ở đất nước này và là người tiếp tục ngưỡng mộ sự lãnh đạo của ông ấy trong quá khứ, tôi miễn cưỡng kết luận rằng tình hình của ông ấy đã xấu đi nhanh chóng kể từ cuộc bầu cử vào tháng 12, và rằng sự lãnh đạo không nghi ngờ gì của ông ấy đối với nước Nga đang tính bằng ngày", ông Nixon viết.

Theo cựu Tổng thống Mỹ, ông Yeltsin uống rượu và trầm cảm nhiều hơn, cũng như không còn có thể thực hiện các cam kết của mình với các nhà lãnh đạo phương Tây trong một môi trường ngày càng chống Mỹ ở Hạ viện Nga cũng như nước Nga.

Ông Nixon dự báo rằng mối quan hệ giữa Nga và Ukraine sẽ tan vỡ, và tình hình ở Ukraine là "rất dễ bùng nổ". Ông nói: "Nếu để tình hình vượt khỏi tầm kiểm soát [ở Ukraine], thì [cuộc xung đột ở] Bosnia sẽ chỉ còn như bữa tiệc sân vườn của hội phụ huynh", hàm ý nhắc đến cuộc xung đột sắc tộc ở vùng Balkan trong giai đoạn 1992-1995 đã làm hàng vạn người thiệt mạng.

Ông khuyên cựu Tổng thống Clinton nên củng cố đại diện ngoại giao của Mỹ ở Kyiv, đồng thời phát triển mối quan hệ với những ứng viên tiềm năng kế vị ông Yeltsin. 

"(Cựu Tổng thống George H.W.) Bush có một sai lầm khi gắn bó quá lâu với (nhà cựu lãnh đạo Liên Xô Mikhail) Gorbachev vì mối quan hệ cá nhân thân thiết của ông ấy. Ông phải tránh phạm sai lầm tương tự trong mối quan hệ cá nhân rất tốt của mình với ông Yeltsin", lá thư viết.

Vào thời điểm đó, ông Nixon không chắc ai sẽ vươn lên vị trí quyền lực, nhưng nhận định rằng một làn sóng dân tộc và dân túy ở Nga có thể sản sinh "một ứng cử viên tổng thống đáng tin cậy".

Không thích giới ngoại giao

Lá thư còn hé lộ một số điều ông Nixon không thích đối với những nhà ngoại giao. "Trong những năm ở Nhà Trắng, tôi đã học được rằng những quyết định tốt nhất mà tôi đưa ra, chẳng hạn như quyết định đến Trung Quốc năm 1972, đã được đưa ra bất chấp sự phản đối hoặc không được sự chấp thuận của hầu hết các quan chức ngoại giao", theo tờ The Wall Street Journal dẫn lá thư ông viết.

Do đó, ông khuyên ông Clinton nên tự vạch ra đường lối của mình và đừng để bị các nhân viên kiềm chế.

"Hãy nhớ rằng các quan chức đối ngoại lên chức nhờ không vướng vào rắc rối. Do đó, họ quan tâm đến việc bảo vệ chính họ hơn là bảo vệ ông", theo lá thư.

Cựu Tổng thống Clinton trong thời gian sau đó đã nhớ lại lời khuyên một cách trìu mến. "Sau khi ông ấy mất, tôi phát hiện rằng mình ước gì có thể nhấc điện thoại gọi để hỏi xem ông ấy nghĩ gì về những vấn đề này nọ, nhất là những chuyện liên quan Nga", ông Clinton chia sẻ vào năm 2013.