Xét nghiệm ADN để xác định cha con ở Uganda thường có kết quả 'đau lòng'

Đối với người đứng đầu một bộ tộc ở Uganda, đây thường là một chủ đề cấm kỵ, không bao giờ được thảo luận với người khác. Tuy nhiên, ông Kutoi cảm thấy buộc phải can thiệp với hy vọng cứu vãn những cuộc hôn nhân đôi khi trở nên bạo lực và bên bờ vực tan vỡ.

"Ngay cả tôi cũng không giống cha mình", ông Kutoi gần đây đã nói với một người đàn ông mà ông đang hỗ trợ.

Ông Kutoi cũng tỏ ra nghi ngờ khi con trai 29 tuổi của ông đi ngang qua khu nhà của họ ở thị trấn Nabumali ở miền đông Uganda vào một buổi chiều gần đây. Cậu con trai da sáng và cao hơn bố. "Anh thấy cậu bé cao này không? Đó là con trai tôi đấy. Khi anh nhìn nó, nó có giống tôi không?, ông Kutoi nói với AP.

Quan hệ cha con đã trở thành một phép thử thách lòng tin quan trọng ở quốc gia Đông Phi này khi xét nghiệm ADN ngày càng phổ biến, đặc biệt là sau khi có những bài báo kể về những người Uganda nổi tiếng phát hiện ra mình không phải là cha ruột của một số đứa con.

Vấn đề này đã trở nên căng thẳng đến mức các giáo sĩ và các nhà lãnh đạo truyền thống đang kêu gọi sự khoan dung và quay trở lại với những giáo lý châu Phi mà các già làng như ông Kutoi ủng hộ.

Trong buổi lễ Giáng sinh năm ngoái, Giám mục Anh giáo tại Uganda Stephen Kaziimba đã trích dẫn ví dụ về sự ra đời của Chúa Jesus từ một trinh nữ, nền tảng của đức tin Cơ đốc giáo, trong một bài giảng nhằm ngăn cản việc xét nghiệm ADN trong cộng đồng tín đồ. "Các bạn lấy ADN và phát hiện ra rằng trong 4 đứa trẻ, chỉ có hai đứa là con của bạn", ông cảnh báo.

Tranh chấp về quan hệ cha con gia tăng

Bộ Nội vụ Uganda điều hành một phòng thí nghiệm chuyên tiến hành các cuộc điều tra theo lệnh của tòa án. Bộ này cho hay số lượng nam giới tìm kiếm xét nghiệm ADN tự nguyện đã tăng vọt gần đây, với những kết quả thường gây "đau lòng".

"Khoảng 95% người đến xét nghiệm ADN là nam giới, nhưng hơn 98% số kết quả cho thấy những người đàn ông này không phải là cha ruột", phát ngôn viên Bộ Nội vụ Uganda Simon Peter Mundeyi nói với các phóng viên vào tháng 7. Lời khuyên của ông dành cho nam giới là không nên tìm kiếm bằng chứng ADN để xác định quan hệ cha con "trừ khi qúy vị có một trái tim mạnh mẽ".

Các trung tâm xét nghiệm ADN mọc lên khắp Uganda, với những quảng cáo rầm rộ của các phòng xét nghiệm lâm sàng trên đài phát thanh và tại các địa điểm công cộng. Một số xe taxi chở khách ở thủ đô Kampala của Uganda đã dán đầy cửa sau xe quảng cáo các cơ sở cung cấp dịch vụ xét nghiệm ADN.

Tại Nabumali, một thị trấn nhỏ nơi ông Kutoi làm thị trưởng, hầu hết các gia đình không đủ khả năng chi trả phí xét nghiệm ADN, vốn vượt quá 200 USD tại phòng xét nghiệm tư nhân duy nhất ở thành phố Mbale gần đó.

Các cặp đôi thường tìm đến sự hỗ trợ của ông Kutoi khi họ đã gần như không thể chịu đựng được nhau. Ông cố gắng xoa dịu căng thẳng bằng những câu chuyện cười và chia sẻ kinh nghiệm của bản thân về chủ đề cấm kỵ này. Ông Kutoi muốn chỉ ra rằng dù không giống cha mình, nhưng ông cũng được chọn làm người thừa kế của gia đình, cho phép ông trở thành thủ lĩnh bộ tộc trong cộng đồng Bagisu.

Trước đây, nếu một người đàn ông công khai nói về mối quan tâm về quyền làm cha, các bô lão trong cộng đồng sẽ đến hỏi thăm. Người này có thể bị trừng phạt, bao gồm cả việc bị buộc phải nộp phạt, theo ông Kutoi. "Ông không được phép nói rằng tôi nghi ngờ đứa trẻ này không phải là con tôi", ông Kutoi nói, đồng thời cho biết thêm rằng say rượu không phải là lý do để nói như thế.

Tranh chấp liên quan tài sản và thủ tục ly hôn

Ngày nay, nhiều tranh chấp về quyền làm cha ở Uganda xoay quanh việc phân chia tài sản sau khi người đứng đầu gia đình qua đời, nhưng cũng liên quan đến thủ tục ly hôn khi quyền cấp dưỡng của vợ chồng bị tranh chấp.

Trong vụ án nổi bật gần đây nhất, xét nghiệm ADN theo lệnh của tòa án cho thấy một học giả giàu có ở Kampala không phải là cha của một trong 3 đứa con của ông. Vụ án này đã được báo chí địa phương đưa tin rộng rãi, nhấn mạnh quyền làm cha là một vấn đề ảnh hưởng đến nhiều gia đình.

Linh mục Robert Wantsala ở quận phía đông Mbale cũng đã chia sẻ về hàng loạt tranh cãi về quyền làm cha mà ông đã gặp phải. Ông Wantsala lặp lại lời khuyên của Giám mục Kaziimba rằng những người đàn ông còn nghi ngờ thì hãy để Chúa quyết định.

"Khi chúng đến, dù bằng cách nào, con cái vẫn là con cái. Một đứa trẻ được sinh ra trong gia đình, đó là con của bạn. Ngay cả trong truyền thống châu Phi cũng vậy", ông Wantsala nhấn mạnh.

Những người đàn ông tìm đến xét nghiệm ADN mà không nghĩ đến hậu quả đang lãng phí thời gian, theo ông Kutoi. "Họ đều biết đứa trẻ dù thế nào cũng thuộc về mình", ông nói, khi nhắc đến xã hội truyền thống châu Phi.

Việc từ bỏ con cái là điều chưa từng nghe thấy, dù một số người cha được biết là đã âm thầm nhận thực hiện các biện pháp như trao cho người con trai đang tranh chấp một mảnh đất thừa kế cách xa khu đất tổ tiên nơi người thừa kế sẽ sinh sống, theo AP dẫn lời ông Kutoi.