Phát hiện con mắc bệnh tâm thần từ những thói quen, sở thích khác thường

Tại buổi Hội thảo với chủ đề “Rối loạn hưng cảm giai đoạn lưỡng cực: Triệu chứng và Nguy cơ” diễn ra tại Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, BSCKII. Nguyễn Thị Ái Vân cho biết, rối loạn rối loạn cảm xúc lưỡng cực (Bipolar Disorder) đặc trưng bởi ít nhất từ 2 giai đoạn với khí sắc và mức độ hoạt động bị rối loạn rõ rệt. Bao gồm từng lúc có sự tăng khí sắc, sinh lực và hoạt động (hưng cảm nhẹ hoặc hưng cảm) và những lúc khác giảm khí sắc, sinh lực và hoạt động (trầm cảm). Đặc biệt, các giai đoạn lặp lại chỉ có hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ cũng được phân loại là rối loạn lưỡng cực.

Cô gái trẻ luôn nghĩ mình tài giỏi không ngờ mắc bệnh tâm thần

Sau nhiều đợt có những biểu hiện bất thường, đặc biệt gần đây những triệu chứng ngày càng nặng hơn nên A. – cô gái 19 tuổi đã được đưa đi khám và phát hiện mắc bệnh tâm thần.

Qua khai thác từ mẹ bệnh nhân được biết, cô gái trẻ là con đầu trong gia đình, tiền sử sản nhi và phát triển tâm thần vận động bình thường. Bố mẹ bệnh nhân là người vui vẻ, quan tâm con cái, kinh tế trung bình, gia đình không mâu thuẫn gì. Bản thân A. cũng được đánh giá là ngoan ngoãn, hiền lành, ít bạn bè, học lực khá.

Học xong lớp 12, A. không học tiếp mà đi bán quần áo thuê. Hai năm trước, A. thấy mình vui vẻ quá mức, luôn thấy mình nhiều năng lượng, làm việc không biết mệt mỏi. A. hay cười nói, bắt chuyện với mọi người, nói hết chuyện này sang chuyện khác. Tự nhiên lại thích đi giúp đỡ mọi người như đi quét rác trong trường, đi giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn mà trước đây không bao giờ làm.

A. ngủ ít nhưng vẫn thấy mình rất khỏe, có thể làm mọi việc. Bệnh nhân tăng mua sắm đồ đạc như quần áo, giày dép vượt quá khả năng chi tiêu (tiền bố mẹ cho). Các triệu chứng trên kéo dài 3 tháng rồi giảm dần, bệnh nhân không đi khám và điều trị ở đâu.

Sau đó một năm, A. xuất hiện buồn chán, không muốn làm việc gì, không còn những sở thích trước đây, bị sụt cân nhẹ. Kèm theo đó là tình trạng mất ngủ, có đêm thức trắng và cảm thấy bi quan, mệt mỏi, thậm chí có nhiều lần nghĩ đến cái chết. Bệnh nhân thường nghĩ đến tự tử vào buổi tối, khi nằm 1 mình, không ngủ được và thấy tương lai ảm đạm. Tuy nhiên, sau đó 2 tháng các triệu chứng trên tự đỡ, bệnh nhân không đi khám và điều trị ở đâu, bố mẹ cũng chỉ nghĩ là con thay đổi tính tình tuổi mới lớn.

A. có nhiều ý tưởng, kinh doanh, buôn bán, ấp ủ dự định mở mấy cửa hàng bán quần áo, định mở mấy công ty buôn bán xuyên quốc gia. Khi thấy có biểu hiện bất thường, mọi người khuyên bảo nhưng A. không nghe. Các triệu chứng ngày càng nặng lên, ảnh hưởng đến công việc tại công ty hiện tại. Khi đó, A. được gia đình đưa vào Viện Sức khỏe tâm thần thăm khám.

Qua thăm khám và khai thác tiền sử, gia đình A. không có ai bị tâm thần, động kinh. Sức khỏe bình thường, không có bệnh lý nền. Khám tâm thần cho thấy, bệnh nhân nói nhiều, cho rằng mình có khả năng tài giỏi siêu phàm. Từ quá trình khám và hỏi bệnh, bác sĩ nhận thấy cô gái trẻ có những triệu chứng của Hội chứng hưng cảm; Hoang tưởng tự cao; Có 1 giai đoạn trầm cảm và 1 giai đoạn hung cảm trước khi vào viện. Qua đó chẩn đoán, bệnh nhân bị rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiện giai đoạn hưng cảm có triệu chứng loạn thần.

Từ chẩn đoán trên, bệnh nhân đã được cho điều trị nội trú 15 ngày, kết hợp điều trị dùng thuốc và trị liệu tâm lý. Hiện các triệu chứng thuyên giảm: Đỡ hưng phấn, cảm xúc phù hợp hơn, hết hoang tưởng, ăn ngủ được, hợp tác điều trị.

Nguyên nhân sinh bệnh

BSCKII. Nguyễn Thị Ái Vân cho biết, người mắc rối loạn hưng cảm giai đoạn lưỡng cực có thể do gen di truyền. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khi người thân bậc một của bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực có nguy cơ mắc bệnh cao hơn 10 lần so với dân số chung. Hay nghiên cứu sinh đôi chỉ ra rằng tỉ lệ giữa các cặp song sinh cùng trứng khoảng 60 – 80%, trong khi chỉ khoảng 20% ở song sinh khác trứng. Ngoài ra, còn có nguyên nhân do sinh học hoặc biến đổi hình ảnh học của não bộ cũng gây nên rối loạn này.

Theo bác sĩ Vân, ngoài các nguyên nhân trên, còn có các yếu tố cũng ảnh hưởng và tăng nguy cơ mắc rối loạn hưng cảm, cụ thể:

– Căng thẳng trong cuộc sống được cho là yếu tố kích hoạt giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm ở người có nguy cơ cao: Các sự kiện gây căng thẳng như mất người thân, ly hôn, hoặc mất việc có thể làm gia tăng khả năng khởi phát triệu chứng bệnh.

– Rối loạn trong nhịp sinh học cũng là yếu tố tâm lý xã hội có liên quan. Các thay đổi trong nhịp sinh học, chẳng hạn như thiếu ngủ hoặc làm việc theo ca, có thể dẫn đến mất cân bằng hóa học trong não, làm tăng nguy cơ các giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm.

– Quan hệ xã hội và hỗ trợ xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh. Thiếu sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè có thể làm tăng nguy cơ tái phát các giai đoạn bệnh, trong khi môi trường xã hội tích cực có thể giúp giảm tần suất và cường độ các giai đoạn này.

Dấu hiệu nhận biết người bị rối loạn hưng cảm

– Vui vẻ quá mức: Biểu hiện thái độ vui vẻ quá mức với bất kỳ sự vật, hiện tượng nào xảy ra xung quanh. Họ thể hiện nét mặt vui sướng, thái độ hân hoan. Bệnh nhân thường ca hát, đọc thơ, diễn kịch một cách say sưa.

– Do ca hát liên tục, họ gây ồn ào và phiền toái cho những người xung quanh, đặc biệt vào giờ làm việc hoặc giờ ngủ. Tuy nhiên, nếu bị phản đối họ có thể chuyển thái độ nhanh chóng từ vui vẻ quá mức sang nổi cáu và gây sự với những người phản đối.

– Giảm nhu cầu ngủ: Biểu hiện thức dậy sớm hơn bình thường vài giờ nhưng không thấy mệt mỏi, trái lại họ tự cảm thấy tràn trề sức sống. Khi rối loạn giấc ngủ quá nặng, bệnh nhân có thể thức vài ngày không cần ngủ mà không thấy mệt mỏi.

– Nói nhiều, nói nhanh: Bệnh nhân thường có áp lực phải nói, nói to, nói nhanh và khi đã nói thì khó làm họ ngừng lại. Họ nói về mọi chủ đề, từ chủ đề này sang ngay chủ đề khác.

– Tư duy phi tán: Ý nghĩ của bệnh nhân có thể tăng nhanh về tốc độ nhưng các ý nghĩ này vẫn có mối liên kết với nhau. Khi bùng nổ ý nghĩ của bệnh nhân quá nặng nề, ngôn ngữ của họ trở thành hỗn loạn và mất phù hợp.

– Phân tán chú ý: Biểu hiện rõ ràng là mất khả năng tập trung chú ý. Họ không tập trung vào một công việc nhất định nếu có các kích thích từ bên ngoài.

– Tăng hoạt động ưa thích:

+ Bệnh nhân thường tăng hoạt động quá mức cho một mục đích như nghề nghiệp, chính trị, tôn giáo. Họ có thể mua sắm rất nhiều, vượt xa khả năng chỉ trả của họ, khiến họ tiêu rất nhiều tiền.

+ Bệnh nhân có thể tham gia kinh doanh (mặc dù không có kinh nghiệm) gây ra các tổn thất về tài chính to lớn cho bản thân, gia đình và cơ quan. Họ luôn làm phiền người khác như quấy rầy hàng xóm, người quen biết..

+ Sự bùng nổ khí sắc, lạc quan không căn cứ, tự cao và giảm khả năng phê phán, thường dẫn đến sự không cẩn thận trong các hoạt động ưa thích như mua sắm quá nhiều, lái xe ẩu, đầu tư trong buôn bán không hiệu quả…

– Tự cao: Bệnh nhân đề cao mình quá mức bình thường, nếu nhẹ thì bệnh nhân giảm sự tự phê bình, nặng hơn thì bệnh nhân tự đề cao mình rõ ràng và có thể đạt đến mức độ hoang tưởng.

Với những người mắc rối loạn này, nếu không được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng đến chính bản thân họ như công việc, sức khỏe và gia tăng gánh nặng kinh tế cho gia đình. Do vậy, khi phát hiện người thân có dấu hiệu trên hãy đưa đến bệnh viện có chuyên khoa tâm thần gần nhất để được thăm khám và điều trị.