Dư địa phát triển còn rất lớn, giá ô tô tiếp tục giảm

Phát biểu tại Lễ khai mạc Triển lãm Ô tô Việt Nam 2024 (Vietnam Motor Show 2024), ông Trương Thanh Hoài, Thứ trưởng Bộ Công thương cho biết: Hiện nay, Việt Nam có khoảng trên 5 triệu xe ô tô, trong đó, xe ô tô con chiếm 67%, tương đương với tỷ lệ 50 xe/1.000 người dân. Đối với thị trường 100 triệu dân thì đây vẫn là một con số rất nhỏ, dư địa cho ngành ô tô phát triển còn rất lớn.

Một quốc gia có diện tích hơn 330.000 km2, với dân số 100 triệu người, kinh tế đang phát triển mà chỉ có trên triệu ô tô các loại đăng ký lưu hành là quá thấp. Số lượng xe như này chỉ tương đương với xe của 1 thành phố lớn ở Trung Quốc như: Trùng Khánh, Bắc Kinh hay Thượng Hải.

Kết quả khảo sát của Tổng cục Thống kê cho thấy, năm 2023 thu nhập bình quân 1 người 1 tháng theo giá hiện hành đạt 4,96 triệu đồng. Nhóm có thu nhập cao nhất (chiếm 20% dân số) bình quân đạt 10,86 triệu đồng/người/tháng, còn nhóm có thu nhập thấp nhất (chiếm 20% dân số) bình quân chỉ đạt 1,45 triệu đồng/người/tháng. Năm 2023, nhân khẩu bình quân 1 hộ gia đình Việt Nam là 3,6 người, số người trong độ tuổi lao động bình quân là 2,1 người. Với gia đình có 2 lao động sẽ có thu nhập bình quân 10 triệu đồng/tháng, tương đương với 120 triệu đồng/năm, muốn mua 1 chiếc ô tô phổ thông có giá 500 triệu đồng để đi lại, sẽ mất hơn 4 năm làm việc và không chi tiêu gì mới đạt được.

Bộ Công thương cho biết, giá xe tại Việt Nam cao hơn gần 2 lần so với các nước trong khu vực (Thái Lan và Indonesia) và con số này còn lớn hơn nếu so với các nước có ngành công nghiệp ô tô đã phát triển ổn định như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc... Nguyên nhân lớn nhất khiến giá xe tại Việt Nam cao là do thuế và phí cao.

Hiện tại, chỉ 3 khoản thuế (nhập khẩu, tiêu thụ đặc biệt và giá trị gia tăng) đã chiếm từ 40 -55% giá bán các mẫu xe sử dụng động cơ đốt trong, có dung tích xi lanh từ 3.0L trở xuống. Chưa kể, để được lưu thông, người mua xe còn phải chi thêm 10-12% lệ phí trước bạ và các loại phí khác. Thuế, phí cao trong khi thu nhập của phần lớn người dân còn thấp, nên số hộ gia đình sở hữu ô tô thấp. Chỉ khoảng 8% số hộ gia đình hiện nay có ô tô.

Dư địa phát triển rất lớn

Quy mô thị trường ô tô Việt Nam năm 2022 đạt hơn 500.000 xe các loại nhưng từ 2023 đến nay đã giảm xuống, chỉ còn hơn 400.000 xe các loại/năm. Kinh tế khó khăn trong năm 2023 và 2024 đã khiến nhu cầu về ô tô giảm. Dự báo của Bộ Công thương về thị trường ô tô Việt Nam đạt quy mô 800.000 xe/năm vào 2025 đã không thành hiện thực.

Tuy nhiên, nhìn về tương lai, kinh tế đất nước ngày càng phát triển, thu nhập bình quân đầu người được cải thiện nhanh chóng và không ngừng tăng lên, do đó, nhu cầu sở hữu, ô tô sẽ ngày càng lớn.

Dự thảo Quyết định của Thủ tướng về "Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến rộng rãi. Theo đó, đặt mục tiêu đến năm 2030, tốc độ tăng trưởng thị trường ô tô bình quân 14% - 16% /năm, sức mua lên đến 1 - 1,1 triệu chiếc/năm. Giai đoạn 2031 - 2045, tăng trưởng 11% - 12%/năm, đến năm 2045, lượng xe tiêu thụ đạt 5 - 5,7 triệu chiếc/năm.

Theo TS Lê Huy Khôi, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương), căn cứ để đặt ra mục tiêu này dựa trên dự báo về thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam từ 2030-2045. Theo dự báo, thu nhập bình quân đầu người Việt Nam vào 2030 sẽ đạt 7.500 USD/năm và tăng dần tới 2045 đạt 18.000 USD/năm. Cộng với tham khảo thực tế một số thị trường ô tô của những quốc gia đã từng trải qua những các mức thu nhập như vậy, Ban soạn thảo đã đặt ra mục tiêu trên.

Tuy nhiên, theo ông Khôi, đây mới là dự thảo và đang trong quá trình lấy ý kiến rộng rãi, con số trên có thể sẽ còn phải điều chỉnh, sau khi tiếp thu ý kiến đóng góp. Dù cho số liệu trên có bị điều chỉnh giảm, thì vẫn có thể khẳng định trong vòng 20 năm tới quy mô thị trường ô tô sẽ rất lớn, rất tiềm năng. Dư địa cho ngành ô tô phát triển sẽ rất lớn.

Việt Nam đã ký kết 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA cam kết đưa thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc về 0%. Từ 2018, Việt Nam đã đưa thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi ô tô về 0%, dành cho các nước thành viên Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Đến 2030, thị trường ô tô Việt Nam sẽ mở cửa hoàn toàn với thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi 0%, dành cho các khu vực châu Âu, Nhật Bản, Mexico… Cùng với đó, là ô tô sản xuất lắp ráp trong nước và một lực lượng đông đảo các hãng ô tô Trung Quốc gia nhập thị trường Việt Nam. Tất cả đều chuẩn bị và chờ đón sự bùng nổ của thị trường ô tô Việt Nam về doanh số. Cạnh tranh sẽ rất mạnh mẽ, sôi động, giá xe sẽ giảm.