Doanh nghiệp xe máy FDI trước nguy cơ bị loại khỏi “cuộc chơi”

Với 80% dân số sử dụng xe máy và hơn 3 triệu xe bán ra mỗi năm chủ yếu dùng xăng, khiến ô nhiễm môi trường ngày càng nặng nề, nhất là tại các thành phố lớn. Do chỉ sử dụng công nghệ trung bình, nên xe máy luôn có lượng phát thải khí độc hại cao, thậm chí cao hơn cả những chiếc ô tô đời mới. Các nghiên cứu cho thấy, 1 chiếc xe máy được coi là tiết kiệm xăng nhất hiện nay, sẽ tiêu tốn khoảng 1,6 lít/100km. Trong khi đó, mỗi lít xăng thải ra hơn 2kg CO2 (carbon dioxide) vào khí quyển.

Theo PGS TS Hoàng Anh Lê, Khoa môi trường, Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), nghiên cứu mới đây của một nhóm các nhà khoa học tại Việt Nam và Anh quốc đã chỉ ra, ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông tại Hà Nội có sự phân hóa rõ rệt theo thời gian và loại hình. Ban ngày xe máy là nguồn phát thải chủ yếu, trong khi đó vào ban đêm, xe tải hạng nặng lại chiếm ưu thế. Đáng chú ý, xe máy phương tiện có mức độ ô nhiễm cao hơn so với ô tô. Lý do là xe máy chiếm số lượng lớn, nên tiêu thụ nhiều năng lượng và phát thải trực tiếp qua ống xả mà không có hệ thống xử lý khí thải như ô tô.

Theo Ngân hàng Thế giới, ô nhiễm không khí, nhất là tại các đô thị lớn Việt Nam hiện đã vượt quá ngưỡng an toàn, có thể dẫn đến 60.000 ca tử vong mỗi năm. Trong đó, giao thông vận tải là lĩnh vực đóng góp lớn vào nguy cơ này.

Nhận thấy ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng, từ giữa năm 2017, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐND về việc thông qua đề án “Tăng cường quản lý phương tiện giao thông đường bộ nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường, giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến 2030”. Trong đó, đặt mục tiêu từng bước hạn chế và tiến tới dừng xe máy chạy xăng tại các quận nội đô vào năm 2030. Đây là bước ngoặt chính sách lớn, xác lập hướng đi dài hạn cho tương lai giao thông đô thị.

Tuy nhiên, đã gần 1 thập kỷ trôi qua, cả 5 doanh nghiệp FDI vẫn chỉ tập trung vào sản xuất và phân phối xe máy xăng, thờ ơ với chuyển đổi sang giao thông xanh, đến gần đây mới cho ra vài mẫu xe máy điện bán thử nghiệm.

Cho đến tháng 7/2025 khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg, yêu cầu Hà Nội cấm xe máy chạy xăng tại khu vực vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, sau đó sẽ mở rộng phạm vi đến vành đai 3 vào năm 2030 thì các doanh nghiệp xe máy FDI lại bất ngờ. Cho rằng, chuyển đổi quá nhanh từ xe máy xăng sang xe máy điện, sẽ gây áp lực nghiêm trọng lên toàn bộ ngành công nghiệp xe máy, từ sản xuất, phân phối đến dịch vụ hậu mãi. Họ kiến nghị một lộ trình triển khai hợp lý, với thời gian chuẩn bị tối thiểu 2-3 năm.

Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt Nam thời gian qua đã đầu tư mạnh mẽ cho xe máy điện và khẳng định sẵn sàng cho công cuộc chuyển đổi. Thị trường xe máy đang đổi chiều khi doanh số bán xe máy xăng giảm còn xe máy điện tăng nhanh.

Với thị trường quy mô gần 5 tỷ USD mà mình đang thống trị, nay bỗng dưng bị lung lay, nguy cơ mất vị thế, đương nhiên chẳng ai mong muốn. Chính vì vậy, các doanh nghiệp xe máy FDI đang làm mọi cách để trì hoãn, tránh bị loại khỏi “cuộc chơi”. Mục đích chính vẫn là kiếm càng nhiều lợi nhuận càng tốt, bất chấp tình trạng ô nhiễm môi trường mỗi ngày nặng nề hơn.