Lời cảnh tỉnh từ sinh vật huyền thoại vịnh Hạ Long

Dưới lớp mù sương

Như tác giả chia sẻ, cuốn tiểu thuyết này được hình thành khi vô tình biết về một sinh vật biển có kích thước khổng lồ từ một cuốn sách du lịch VN. Tìm hiểu sâu hơn thì ông biết rằng người Việt gọi nó là rít, trệch âm với rết bởi phần hình dạng tương đối giống nhau. Chúng có thân dài gần như là rắn, đuôi có ba nhánh và da giáp cứng. Ngư dân tin rằng giống loài nói trên chính là rồng biển, sinh vật được lấy tên mình đặt cho Hạ Long.

Năm 2009, khi nhìn thấy các bức tượng đá về vị thần cổ đại Kukulkan và Quetzalcoatl của các dân tộc Aztec và Maya ở Mexico có hình rắn khổng lồ và đầu có bờm, thì Risto Isomäki bắt đầu hoài nghi. Phải chăng đây là bằng chứng về chính loài rít đã từng tồn tại, phân bố khắp nơi trên địa cầu này?

Trên nền sự tương quan ấy, lớp vỏ tiểu thuyết đã được khoác lên, từ đó tác giả đồng thời truyền đi cảnh báo về mặt môi trường vẫn đang nhức nhối. Tác phẩm xoay quanh nhân vật Martti Ritola - một nhà nghiên cứu sinh vật biển, vào một ngày nọ nhận được thông tin về xác của một giống loài trôi dạt vào bờ của vịnh Hạ Long. Điều đáng ngờ là nó không giống với sinh vật nào từng được biết đến…

Điểm nổi bật nhất ở tiểu thuyết này là cốt truyện được giữ cân bằng giữa 2 khía cạnh: một bên là các văn bản cũng như ghi chép liên quan đến rít từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây và đến từ nhiều văn hóa khác nhau. Ở phía còn lại chính là hành trình phiêu lưu hấp dẫn, diễn biến nhanh gọn và đầy lý thú. Hai khía cạnh này giúp cho tác phẩm đạt được vị thế cân bằng, từ đó tính chất hiện thực cũng như thông điệp đã được gửi gắm một cách hiệu quả.

Dùng tiểu thuyết để cảnh tỉnh

Bên cạnh là một nhà văn, Risto Isomäki còn là nhà báo và nhà hoạt động môi trường với nhiều tác phẩm phi hư cấu ấn tượng, nên kiến thức nền về khoa học của ông rất dày dặn. Richard Powers, tác giả của những tiểu thuyết sinh thái vô cùng nổi tiếng như Vòm rừng, Những hành tinh của Robin…, đã từng nói tiểu thuyết là cách đánh động tốt nhất những nỗi thờ ơ của chính con người về các vấn đề nhức nhối trong một thời đại bão hòa tin tức. Hiểu được thông điệp có thể truyền đi một cách hiệu quả qua thể loại này, nên mối quan hệ giữa các nhân vật cũng được thêm vào, để nó không chỉ là một "gia vị" mà những thông điệp cũng được truyền tải một cách rõ ràng.

Dấn bước vào hành trình này, độc giả như được thức tỉnh vì những vấn đề đang rất thời sự. Với việc xây dựng nhân vật Martti như một nhà nghiên cứu tự nhiên có phần tự do cũng như hoang dã, Risto thông qua Martti cho ta thấy được rất nhiều vẻ đẹp trong từng sinh linh. Đó có thể là những loài chim, những con hải cẩu, những sinh vật biển… tận nơi Phần Lan, mà nếu con người biết cách nép mình thì ta có thể đến gần với chúng. Đó cũng là nhiều kiến thức về hải dương học, về khí tượng học, về khảo cổ học, về thiên văn học… để từ nơi đó ta có thể thấy con người nhỏ bé cũng như thiển cận đến như thế nào, khi chỉ nhìn thấy những gì mà bản thân muốn.

Còn với Camilla, việc nhập vai cô như người đứng đầu những tập đoàn lớn cũng truyền tải thông điệp về chính trách nhiệm của nhiều tổ chức và các quốc gia. Từ việc axit hóa đại dương, than bùn bị oxy hóa dẫn đến bốc cháy và gây hiện tượng ấm lên toàn cầu… cho đến ô nhiễm những vùng nước nông vì hoạt động nông nghiệp, khói bụi u ám và sự hình thành ngày càng nhiều hơn những cơn bão lớn… đã được gửi gắm một cách hiệu quả, từ đó độc giả có được thời gian để tự vấn mình và cách cư xử mà bản thân họ đã làm đối với tự nhiên.

Khép lại tác phẩm, Risto Isomäki đã cho ta thấy tình trạng thờ ơ ở nơi con người là có lý do. Bởi lẽ chúng ta sẽ phải mất trí nếu luôn buộc nhìn một cách tận mắt tất cả những điều khủng khiếp, trần trụi cũng như không được che đậy một cách cẩn thận trên hành tinh này. Vì thế ta thường chọn cách dễ hơn, đó là bỏ qua.

Xuyên qua cuốn tiểu thuyết này, độc giả buộc phải nhìn lại những gì mình biết, từ đó phá vỡ "lớp băng" định kiến và những thờ ơ để hiểu được rằng tất cả sinh linh trên trái đất này đều có tác động đến Mẹ thiên nhiên. Một hành động nhỏ có thể dẫn đến các tác động lớn. Một cuốn tiểu thuyết hướng về sinh thái hấp dẫn, kêu gọi thêm nữa những sự quan tâm.