Điện Biên mở rộng cơ hội nâng chất lượng nguồn nhân lực

Những bước chuyển này được đánh giá là nền tảng quan trọng để nâng chất lượng nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và chuyển đổi số trong giai đoạn mới.

Tạo bước đột phá từ thể chế đến mạng lưới đào tạo

Trong những năm qua, Điện Biên xác định giáo dục nghề nghiệp là trụ cột trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực phục vụ tăng trưởng kinh tế - xã hội. Các nghị quyết, đề án, kế hoạch trọng tâm của tỉnh đều đặt mục tiêu đào tạo nghề theo hướng hiện đại, linh hoạt, gắn với nhu cầu thị trường lao động và yêu cầu công nghệ mới.

Theo báo cáo đánh giá sơ kết thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên cho thấy, giai đoạn 2020–2024, toàn tỉnh đã tuyển sinh và đào tạo 45.103 người, trong đó có 879 cao đẳng, 2.958 trung cấp, còn lại là sơ cấp và đào tạo ngắn hạn dưới 3 tháng. Riêng lao động nông thôn được hỗ trợ học nghề đạt hơn 27.600 người, cho thấy nỗ lực mở rộng cơ hội tiếp cận đào tạo cho nhóm yếu thế.

Tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề cũng tăng đều qua các năm, từ 28,77% (2020) lên 35,25% (2024). Đây là mức tăng tương đối nhanh trong bối cảnh tỉnh còn nhiều khó khăn về kinh tế, địa hình và điều kiện tiếp cận dịch vụ giáo dục nghề nghiệp.

Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên Trần Đăng Ninh nhấn mạnh: “Giáo dục nghề nghiệp không chỉ là nhiệm vụ của ngành mà là yêu cầu phát triển bền vững của toàn tỉnh. Điều quan trọng nhất là phải nâng chất lượng đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, giúp người lao động học xong có nghề, có việc làm và tăng thu nhập.”

Thực tế tại Điện Biên, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp được củng cố. Tính đến tháng 8/2025, Điện Biên có 7 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, gồm 3 trường cao đẳng và 4 trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo. Việc sáp nhập, kiện toàn hệ thống theo hướng tinh gọn, đồng bộ giúp tăng tính tự chủ, mở rộng khả năng đào tạo liên thông và nâng cao hiệu quả quản trị.

Song song đó, các cơ sở đã được đầu tư cơ sở vật chất từ nhiều nguồn, đặc biệt là vốn Chương trình mục tiêu quốc gia. Hệ thống phòng học, xưởng thực hành, nhà ở học sinh, bếp ăn, thiết bị dạy nghề… được nâng cấp theo hướng chuẩn hóa. Giai đoạn 2022–2024, 3 cơ sở được hỗ trợ đồng bộ thiết bị đào tạo, phần mềm quản lý, các hạng mục sửa chữa, nâng cấp nhằm tăng năng lực đào tạo nghề chất lượng cao.

Không chỉ đầu tư phần cứng, chuyển đổi số cũng được thúc đẩy mạnh. Các hoạt động quản lý, văn bản, hồ sơ, điều hành đã được đưa lên môi trường số; phần mềm dịch vụ công trực tuyến được triển khai đồng bộ trong giáo dục nghề nghiệp.

Một trong những điểm nhấn trong giai đoạn vừa qua là sự tham gia ngày càng tích cực của doanh nghiệp vào hoạt động đào tạo nghề. Các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đã cùng xây dựng, chỉnh sửa chương trình; hỗ trợ thực hành, thực tập; tuyển dụng học sinh sau khi tốt nghiệp; đồng thời tiếp nhận giáo viên thực tập để cập nhật kỹ năng công nghệ mới.

Nhờ đó, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp có việc làm đạt trên 75%, một số ngành nghề trọng điểm đạt trên 90%. Riêng các nghề đào tạo ngắn hạn dưới 3 tháng cho lao động nông thôn, tỷ lệ có việc làm hoặc tăng thu nhập sau học nghề đạt 84–80% tùy lĩnh vực. Đây là các con số cho thấy hiệu quả rõ rệt của mô hình đào tạo gắn với nhu cầu thị trường.

Ông Trần Đăng Ninh phân tích thêm: “Điểm nghẽn lớn nhất của giáo dục nghề nghiệp là đào tạo chưa sát với yêu cầu doanh nghiệp. Vì vậy, chúng tôi coi doanh nghiệp là chủ thể đồng hành. Chỉ khi doanh nghiệp tham gia từ quy hoạch ngành nghề, góp ý chương trình đến đánh giá đầu ra, thì đào tạo mới thật sự hiệu quả.”

Đáng chú ý, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp của tỉnh đã đưa nội dung hướng nghiệp, khởi nghiệp, kỹ năng mềm vào đào tạo chính khóa đối với trình độ trung cấp, cao đẳng. Hoạt động nghiên cứu khoa học được triển khai hằng năm, coi như nhiệm vụ bắt buộc nhằm cập nhật công nghệ và giải pháp giảng dạy mới.

Năng lực đội ngũ nhà giáo cũng được cải thiện rõ rệt: hơn 90% nhà giáo đạt chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ. Việc thực tập tại doanh nghiệp trở thành hoạt động thường xuyên, giúp giáo viên cập nhật công nghệ và kỹ năng thực tiễn.

Tỉnh tiếp tục duy trì chương trình hợp tác đào tạo với các tỉnh Bắc Lào. Giai đoạn 2020–2024, Điện Biên đã đào tạo tiếng Việt cho 216 lưu học sinh Lào, và đào tạo trung cấp – cao đẳng cho 491 lưu học sinh tại các cơ sở đào tạo của tỉnh. Đây là điểm sáng thể hiện vai trò của giáo dục nghề nghiệp trong hợp tác quốc tế khu vực biên giới.

Thách thức và yêu cầu đổi mới mạnh mẽ hơn

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, giáo dục nghề nghiệp của tỉnh vẫn đối diện nhiều khó khăn. Một số cơ sở vật chất dù được đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng quy mô và yêu cầu mới; thiết bị ở vài ngành còn thiếu đồng bộ và chưa thật sự hiện đại. Nhiều ngành nghề bậc cao đẳng, trung cấp khó tuyển sinh, chưa tạo được thương hiệu riêng.

Học sinh tốt nghiệp vẫn thiếu kỹ năng mềm, ngoại ngữ, tin học; tác phong công nghiệp còn hạn chế; đội ngũ lao động kỹ thuật cao chưa đủ đáp ứng nhu cầu phát triển công nghiệp – dịch vụ của tỉnh.

Một vấn đề đáng chú ý là nhận thức của một bộ phận người dân còn coi trọng lao động phổ thông, ít mặn mà học nghề, nhất là học nghề dài hạn. Cùng với đó, doanh nghiệp tại địa phương chủ yếu là nhỏ và vừa, nhu cầu lao động có trình độ cao chưa lớn, làm giảm động lực đầu vào của hệ thống đào tạo.

Ông Trần Đăng Ninh chia sẻ thẳng thắn: “Khó nhất vẫn là thay đổi nhận thức. Nếu người lao động chưa coi trọng kỹ năng nghề, còn ngại học dài hạn, thì rất khó để nâng chất lượng nguồn nhân lực. Điện Biên đang tập trung tuyên truyền mạnh mẽ và gắn trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong công tác này.”

Để bứt phá trong giai đoạn 2025–2030, tỉnh xác định 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm gồm, tiếp tục quán triệt và thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương – địa phương. Giáo dục nghề nghiệp được yêu cầu gắn chặt với quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia và hoạt động chuyển đổi số của tỉnh; Hoàn thiện cơ chế, chính sách và kiện toàn hệ thống quản lý. Tỉnh sẽ tiếp tục rà soát các ngành nghề trọng điểm; loại bỏ ngành khó tuyển sinh; bổ sung ngành phù hợp nhu cầu thị trường; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với giáo dục nghề nghiệp.

Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất – thiết bị và đổi mới chương trình đào tạo. Tập trung hiện đại hóa thiết bị dạy nghề; nâng cấp phòng học thực hành; đổi mới chương trình để đáp ứng yêu cầu công nghệ 4.0 và thị trường lao động; Đẩy mạnh chuyển đổi số và tăng cường liên kết với doanh nghiệp. Mở rộng ký kết hợp tác đào tạo; tăng tỷ lệ đào tạo theo đơn đặt hàng; triển khai mô hình trường – doanh nghiệp – thị trường lao động theo chuỗi; Tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện Chiến lược. Bảo đảm tiến độ, kịp thời tháo gỡ vướng mắc; báo cáo định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Cùng với đó, Điện Biên kiến nghị Chính phủ sớm điều chỉnh mức hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo Quyết định 46/2015/QĐ-TTg, nhằm phù hợp hơn với mặt bằng giá và thu nhập hiện nay.

Bức tranh giáo dục nghề nghiệp Điện Biên đang chuyển biến rõ nét theo hướng hiện đại, đa dạng và gắn với nhu cầu thực tiễn. Từ hoàn thiện thể chế, nâng cấp cơ sở đào tạo, đẩy mạnh chuyển đổi số, mở rộng hợp tác doanh nghiệp đến tăng cường hội nhập quốc tế – tất cả đang tạo nền tảng bền vững để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong giai đoạn tới.

Ông Trần Đăng Ninh khẳng định: “Đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp chính là đầu tư cho tăng trưởng dài hạn của tỉnh. Chúng tôi đặt mục tiêu đến 2025 tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 65%, trong đó 40% có bằng cấp, chứng chỉ. Đây là bước đệm quan trọng để Điện Biên phát triển bền vững.”