Xuất khẩu cá ngừ gặp khó, doanh nghiệp chuyển hướng thị trường

Trong đó, thị trường EU tiếp tục là điểm sáng khi đạt gần 15 triệu USD, tăng 16% trong tháng 10. Trong đó, xuất khẩu cá ngừ sang Hà Lan và Italy tăng trưởng “phi mã” ở mức 3 con số trong tháng qua. Nhờ đó tính luỹ kế 10 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sang thị trường này tăng 4%, đạt gần 175 triệu USD.

Tại khối thị trường CPTPP, xuất khẩu cá ngừ sang Mexico và Chile cũng đang phục hồi, với mức tăng trưởng khả quan lần lượt là 51% và 16% trong tháng 10. Tuy nhiên, mức tăng trưởng này vẫn chưa đủ để bù đắp cho lượng sụt giảm tại 2 thị trường này trong những tháng trước đó nên tính luỹ kế 10 tháng đầu năm xuất khẩu sang Mexico và Chile đang giảm 4% và 29%.

Tại thị trường Mỹ, tính luỹ kế 10 tháng đầu năm 2025, dù giảm 8% so với cùng kỳ, Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất của cá ngừ Việt Nam, chiếm hơn 37% tổng kim ngạch, tương đương gần 294 triệu USD. Xu hướng tiêu dùng thắt chặt và hàng tồn kho cao khiến các nhà nhập khẩu Mỹ vẫn thận trọng trong đơn hàng. Bên cạnh đó, việc các sản phẩm của Việt Nam bị áp mức thuế đối ứng mới cao hơn so với các nước như Thái Lan, Indonesia hay Ecuador cũng đang làm giảm sức cạnh tranh tại thị trường này.

Xuất khẩu sang thị trường Canada và Nhật Bản sau một thời gian phục hồi đã sụt giảm trong tháng 10 với mức giảm lần lượt là 4% và 33%.

Cùng với đó, xuất khẩu sang Israel và Nga do những ảnh hưởng từ các cuộc xung đột địa chính trị trong khu vực và biến động tỷ giá đã tác động mạnh tới kim ngạch xuất khẩu sang 2 thị trường này. Xuất khẩu cá ngừ sang 2 thị trường này gặp khó nên biến động liên tục. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu trong tháng 10 này đã có những tín hiệu tích cực khi xuất khẩu sang Nga tăng 23%, còn sang Israel mặc dù vẫn giảm nhưng tốc độ sụt giảm thấp.

Dù bức tranh tổng thể có gam màu trầm do ảnh hưởng từ các thị trường lớn, hoạt động xuất khẩu những tháng cuối năm lại ghi nhận sự sôi động đáng kể tại các thị trường mới nổi và khu vực châu Âu.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), điểm sáng nổi bật nhất trong cơ cấu thị trường năm nay là sự trỗi dậy của Ai Cập. Vốn không phải là thị trường truyền thống hàng đầu, nhưng quốc gia này đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng lên tới 128%, đạt kim ngạch gần 21 triệu USD.

Đà tăng trưởng liên tục từ đầu năm đã đưa Ai Cập lọt vào top 8 thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất của Việt Nam trong hai tháng gần đây. Đây là minh chứng rõ nét cho nỗ lực đa dạng hóa thị trường, tìm kiếm "cửa sáng" tại các khu vực mới của doanh nghiệp Việt.

Bên cạnh đó, dòng chảy thương mại sang châu Âu (EU) cũng đang hồi phục mạnh mẽ. Thị trường này đóng vai trò là trụ đỡ quan trọng khi đạt gần 175 triệu USD sau 10 tháng, tăng 4%. Đặc biệt trong tháng 10, xuất khẩu sang EU tăng 16%, trong đó Hà Lan và Italy ghi nhận sức mua tăng trưởng "phi mã" ở mức ba con số.

Trong khi đó, trên thị trường thế giới, giá cá ngừ nguyên liệu tại Thái Lan – trung tâm chế biến lớn của khu vực – đã có dấu hiệu giảm nhẹ từ tháng 9/2025, giúp các nhà nhập khẩu đẩy mạnh ký hợp đồng mới cho quý 4/2025. Tuy nhiên, áp lực cạnh tranh từ Thái Lan, Ecuador và Indonesia vẫn lớn khi các nước này được hưởng mức thuế đối ứng tốt hơn khi xuất khẩu sang Mỹ, và ưu đãi hơn khi xuất khẩu sang EU.

Do đó, bà Nguyễn Hà, Chuyên gia thị trường Cá ngừ VASEP nhận định, ngành cá ngừ Việt Nam vẫn đang đối mặt nhiều thách thức như: nguồn cung nguyên liệu trong nước chưa ổn định, phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu; Chi phí logistics và kiểm soát IUU (khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định) vẫn là gánh nặng cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững ngày càng khắt khe từ các thị trường cao cấp như EU, Mỹ, Nhật Bản… Do đó, dự báo xuất khẩu cá ngừ trong quý cuối năm sẽ khó có thể phục hồi.

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam tăng trưởng 17% so với năm 2023 và gần cán mốc xấp xỉ 1 tỷ USD, với con số thực là 989 triệu USD. VASEP cho hay trong những năm gần đây, cá ngừ luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng kim ngạch xuất khẩu hải sản, và đây là nhóm mặt hàng có giá trị lớn thứ 3 trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, sau tôm và cá tra. Tính từ năm 2019 – 2023, tỷ trọng giá trị xuất khẩu cá ngừ trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đã tăng từ 8,4% năm 2019 lên 9,4% năm 2023. Năm 2024, tỷ trọng giá trị xuất khẩu cá ngừ chiếm 9,9% trong tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam".

Trong 5 năm (2019– 2023), xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đã tăng từ 719 triệu USD năm 2019 lên 845 triệu USD năm 2023, đạt tăng trưởng trung bình đạt 3%/năm. Các loài cá ngừ xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam gồm cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn… Các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam đã xuất được sang hơn 100 thị trường trên thế giới. Trong đó, Mỹ, EU, Trung Đông và các nước CPTPP là 4 thị trường tiêu thụ nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam, chiếm tỷ trọng từ 82-86% tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ Việt Nam.

Theo VASEP, tại các vùng biển của Việt Nam, cá ngừ tập trung chủ yếu ở biển ven miền Trung và trung tâm Biển Đông. Trữ lượng cá ngừ của Việt Nam ước đạt hơn 600 nghìn tấn; trong đó cá ngừ vằn là loài khai thác chính, chiếm hơn 50% tổng nguồn lợi cá nổi.

Sản lượng cá ngừ khai thác hàng năm (bao gồm cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn và các loại khác) đạt hơn 200 nghìn tấn. Trong đó, cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to có trữ lượng trung bình trên 45 nghìn tấn, với sản lượng khai thác hàng năm từ 17.000 đến 21.000 tấn.

Cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to được khai thác trong giai đoạn 6 tháng (từ tháng 12 đến tháng 6 năm sau). Trong khi cá ngừ vằn có thể được khai thác quanh năm. Việt Nam đã tích cực áp dụng các quy tắc quốc tế về tính bền vững trong khai thác cá ngừ, chẳng hạn như IUU của EU hoặc nhãn an toàn cá heo của EII.

Mặc dù sản lượng khai thác cá ngừ trong những tháng cuối năm được dự báo vẫn đảm bảo cho đáp ứng cho nhu cầu xuất khẩu, tuy nhiên triển vọng xuất khẩu những tháng tới sẽ rất khó khăn.

VASEP cho biết từ ngày 7/8/2025, Mỹ bắt đầu áp mức thuế đối ứng mới cho từng quốc gia. Sự chênh lệch về mức thuế áp cho các sản phẩm của Việt Nam với các nước đối thủ như Thái Lan, Indonesia hay Ecuador… đang làm giảm sức cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam. Điều này dự kiến sẽ kìm hãm xuất khẩu cá ngừ sang thị trường Mỹ.

Bên cạnh đó, những bất ổn về địa chính trị, logistics và biến động nhu cầu tại một số thị trường trọng điểm như Nga, Israel, Chile… cũng đang tác động không nhỏ tới xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường này.

Trong khi đó, những nút thắt về quy định trong hoạt động đánh bắt, chế biến và xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam vẫn chưa được tháo gỡ.

Trước tình hình cạnh trạnh ngày càng gia tăng, theo VASEP, các doanh nghiệp Việt Nam có thể tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững mà EU và các chuỗi bán lẻ lớn ưu tiên nguồn cung có truy xuất rõ ràng. Các doanh nghiệp Việt Nam nên tăng đầu tư vào hệ thống giám sát, chuỗi cung ứng minh bạch và các chứng nhận như MSC…

Đồng thời, gia tăng giá trị cho các sản phẩm, cụ thể là phát triển sản phẩm chế biến cao cấp (như loin chế biến theo tiêu chuẩn, cá ngừ đóng gói tiện dụng, sản phẩm cho thị trường nhãn hiệu riêng) để tránh cạnh tranh thuần túy về giá…

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần da dạng hóa thị trường xuất khẩu. Theo đó, song song với EU, cần khai thác sâu hơn thị trường châu Á (Trung Quốc, ASEAN, Nhật, Hàn) và đàm phán thương mại để giảm rào cản, học hỏi chính sách Ecuador khi họ mở cửa sang Trung Quốc.

Các doanh nghiệp cần theo dõi chiến lược giá và nguồn cung của đối thủ. Do Trung Quốc và Ecuador có thể điều chỉnh chiến lược bán hàng, chẳng hạn bán thăn cá ngừ giá rẻ để giành thị phần, doanh nghiệp Việt Nam cần tối ưu hóa chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng và xây dựng thương hiệu bền vững.