Học qua máy tính, điện thoại kém hiệu quả hơn sách giấy, vì sao?

NHẬT THỊNH

Hiệu quả hơn 6-8 lần

Trên thế giới, nhiều trường tiểu học, trung học hiện dùng các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại, máy tính bảng để giảng dạy. Ngành giáo dục Việt Nam cũng đang ưu tiên chuyển đổi số, trong đó có ứng dụng công nghệ thông tin trong lớp học. Song, điều này có thể tác động tiêu cực đến năng lực đọc hiểu của các em, theo một phân tích tổng hợp được công bố hôm 12.12.

Cụ thể, các nhà nghiên cứu từ ĐH Valencia (Anh) đã phân tích 25 nghiên cứu về năng lực đọc hiểu được công bố từ năm 2000 đến 2022, đánh giá gần 470.000 người. Theo nhóm nghiên cứu, đọc hiểu là năng lực đọc văn bản, xử lý thông tin và hiểu ý nghĩa của nó, đóng vai trò quan trọng giúp cá nhân giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định và ngày càng trưởng thành trong cuộc sống.

Kết quả chỉ ra rằng, học sinh tiểu học, THCS đọc tài liệu giấy trong thời gian dài có thể nâng cao năng lực đọc hiểu gấp 6-8 lần so với bản điện tử. Đối với bậc THPT và cử nhân, việc học qua thiết bị điện tử tuy có tác động tích cực nhưng vẫn kém hiệu quả hơn nhiều so với tài liệu giấy. Một trong những nguyên nhân là các thiết bị điện tử dễ khiến học sinh xao nhãng.

Giáo sư Ladislao Salmerón, đồng tác giả bài nghiên cứu, thông tin thêm rằng đọc càng nhiều tài liệu điện tử trên mạng không đồng nghĩa với việc năng lực đọc hiểu sẽ càng tăng. Đó là do chất lượng của các tài liệu điện tử thường thấp hơn tài liệu truyền thống như sách giấy. Chẳng hạn, bài viết trên mạng xã hội thường không có các cấu trúc ngữ pháp, lý luận phức tạp, ông Salmerón trả lời tờ The Guardian.

Tuy nhiên, nếu tăng chất lượng tài liệu điện tử thì năng lực đọc hiểu có tăng theo? Bà Lidia Altamura, đồng tác giả bài nghiên cứu, khẳng định vẫn không có gì thay đổi. "Chúng tôi kỳ vọng việc lên mạng với mục đích tìm hiểu thông tin như đọc Wikipedia hay báo điện tử sẽ có mối liên hệ tích cực hơn với năng lực đọc hiểu. Nhưng dữ liệu thực tế không phản ánh điều đó", bà Altamura nói.

PEXELS

Vì những phát hiện trên, các tác giả khuyên giáo viên và phụ huynh nên khuyến khích học sinh đọc tài liệu giấy thường xuyên hơn so với đọc trên các thiết bị điện tử. Đặc biệt, cần chú trọng vào nhóm học sinh nhỏ tuổi vì đây là lúc các em chuyển từ việc học cách đọc sang đọc để học. Tuy nhiên, cũng không nên phủ nhận lợi ích mà các thiết bị điện tử có thể mang lại cho học sinh.

Vì sao nên ưu tiên tài liệu giấy?

Kết luận từ nhóm nghiên cứu của ĐH Valencia góp thêm tiếng nói ủng hộ đọc văn bản trên giấy thay vì trên các thiết bị điện tử. Trước đó, vào năm 2011, nhóm nghiên cứu từ ĐH West Chester (Mỹ) nhận thấy rằng học sinh ít highlight, đánh dấu trang và chú thích văn bản khi đọc các tài liệu điện tử, trong khi thường sử dụng các kỹ thuật này khi đọc tài liệu giấy.

Nghiên cứu từ ĐH Carnegie Mellon (Mỹ) năm 2016 thì chỉ ra rằng những học sinh đọc sách giấy trả lời tốt những câu hỏi trừu tượng cần suy luận hơn các em đọc sách điện tử. Còn các chuyên gia của ĐH Victoria Wellington (New Zealand) khẳng định việc đọc trên không gian mạng khiến học sinh xao nhãng, mỏi mắt và hình thành thói quen đọc quét nhiều hơn thay vì đọc từ đầu đến cuối như với bản in.

Trả lời trang Education Week, bà Maryanne Wolf, giám đốc một trung tâm nghiên cứu ở Trường Giáo dục và nghiên cứu thông tin, ĐH California tại Los Angeles (Mỹ), nói đối với trẻ nhỏ, sách giấy là lựa chọn hàng đầu khi giảng dạy, theo sau đó là âm thanh và xếp thứ ba là máy tính bảng. "Tài liệu giấy mang lại nhiều lợi thế cho học sinh hơn là màn hình điện tử", bà Wolf lưu ý.

Còn tiến sĩ Jenny Radesky, một bác sĩ nhi khoa về phát triển hành vi, cho rằng khi gia nhập không gian ảo, trẻ em có quyền truy cập vào vô số các nền tảng và trang web. Điều này khiến trẻ không thể cưỡng lại việc mở những tab khác. "Trẻ em có thể nhận biết khi nào lớp học trở nên ồn ào, và chúng ta cũng muốn các con nhận biết được điều tương tự với không gian ảo", bà Radesky lưu ý.