Chấm thi tốt nghiệp THPT 2024: Hệ lụy từ việc ôn bài theo văn mẫu

ĐÀO NGỌC THẠCH

NHIỀU BÀI VĂN NA NÁ NHAU...

Đó là nhận xét của nhiều giám khảo đang chấm thi tốt nghiệp THPT năm nay. Điều này thể hiện rõ nhất và chủ yếu ở câu 2 phần nghị luận văn học, khi đề yêu cầu phân tích một đoạn thơ trong đoạn trích Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm. Lý giải hiện trạng này, một giáo viên dạy văn ở TP.HCM nói: "Đoạn trích Đất Nước là một trong 4 văn bản tiêu biểu về thể loại thơ trong chương trình lớp 12, thuộc trọng tâm ôn thi tốt nghiệp THPT. Trường nào cũng có tài liệu, văn mẫu cho học sinh ôn thi. Thậm chí có nhiều bài văn mẫu được học sinh nhiều trường dùng. Trong khi đó đoạn trích đề thi cho năm nay lại là đoạn thơ tiêu biểu nhất của văn bản Đất Nước, nên việc học sinh làm bài na ná nhau là điều dễ hiểu...".

Ôn bài theo văn mẫu khiến thí sinh rơi vào thế bị động, do lệ thuộc kiến thức chứ chưa phải làm chủ kỹ năng. Vì vậy mà sau mỗi lần thi, thí sinh than với nhau là ôn bài này kỹ, hay bài kia chưa ôn, trúng tủ hay bị "tủ... đè". Với bài làm văn năm nay, nhiều thí sinh giống nhau về cách giới thiệu tác giả, cách diễn đạt ở phần triển khai, cách đưa dẫn chứng liên hệ. Thậm chí kể cả những lỗi sai cũng... giống nhau. Chẳng hạn, những hình ảnh như "con chim phượng hoàng...", "con cá ngư ông..." trong đoạn thơ đều bị học sinh hiểu sai là nói về chuyện "Ăn khế trả vàng", chuyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng" ở tận trời Tây!

Theo các giám khảo, việc liên tục gặp nhiều bài văn mẫu trong bài làm của thí sinh cho thấy đây là một hiện tượng "đạo văn" mà vô tình các em không nhận thức rõ. Đọc những bài làm này rất "nhàm chán" vì quen thuộc. Thường với những bài này thì giám khảo cho điểm ở mức khá (3 - 3,5 trên thang điểm 5) là tối đa. Những bài làm điểm tốt (từ 4 - 5 điểm) phải là những bài mang dấu ấn sáng tạo của riêng mình.

Với đề thi phân tích thơ, nếu thí sinh nắm vững dàn ý, kỹ năng phân tích một đoạn thơ trữ tình thì mọi đoạn thơ (kể cả chưa bao giờ đọc) cũng có thể dễ dàng làm được như cách yêu cầu của lớp 10, 11 thuộc chương trình mới 2018 áp dụng 2 năm nay.

ĐỀ TÀI QUEN THUỘC NHƯNG THÍ SINH THIẾU SỰ SÁNG TẠO

Đất nước là một đề tài quen thuộc. Học sinh đã được học các văn bản theo nhóm chủ đề này ở hầu hết các cấp học từ tiểu học đến THPT. Có rất nhiều bài thơ viết về đất nước, từ giản dị đơn sơ đến sâu sắc thâm trầm, như Quê hương (Đỗ Trung Quân), Quê hương (Giang Nam), Đất nước (Nguyễn Đình Thi), Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng? của Chế Lan Viên... Vậy mà, tiếc thay, rất hiếm thí sinh có sự liên hệ, so sánh với các văn bản này để bài làm có chiều sâu, có điểm sáng tạo...

ĐÀO NGỌC THẠCH

Điểm quan trọng nữa, hình tượng đất nước trong đoạn thơ của Nguyễn Khoa Điềm có rất nhiều hình ảnh về văn hóa, phong tục, đời sống của ông cha xưa. Nhiều thí sinh không chịu tìm hiểu kỹ nên chưa cảm nhận hết ý nghĩa và vẻ đẹp của nó. Vì vậy bài làm khô cứng, máy móc, khuôn sáo... Đây cũng là một hậu quả nữa của việc quá lệ thuộc vào văn mẫu, mà thiếu sáng tạo của cách học và thi của môn văn tồn tại bấy lâu nay.