Giải pháp thu hút thí sinh vào ngành khoa học cơ bản

Là một trong số ít trường đào tạo nhiều lĩnh vực khoa học cơ bản gồm khoa học tự nhiên, khoa học xã hội nhân văn, khoa học sự sống..., Trường ĐH Cần Thơ thay đổi, cập nhật chương trình đào tạo theo hướng ứng dụng. Thạc sĩ Nguyễn Hứa Duy Khang, Phó phòng Đào tạo của trường, chia sẻ: "Những ngành này hằng năm đều được bổ sung nhiều kiến thức, kỹ năng mới, chẳng hạn ngành toán cập nhật kiến thức ứng dụng toán vào nhiều lĩnh vực khác nhau, ngành vật lý thì thêm kiến thức về bán dẫn... Các phòng thí nghiệm cũng được bổ sung, nâng cao để đáp ứng các nội dung giảng dạy mới này".

Tiến sĩ Nguyễn Đình Tứ, Chánh văn phòng ĐH Quốc gia TP.HCM, cũng cho biết để các ngành khoa học cơ bản hấp dẫn hơn với thí sinh (TS), các trường trong khối ĐH Quốc gia TP.HCM thường xuyên cập nhật, đổi mới chương trình với việc đa dạng hóa các hướng đào tạo nhằm tăng cơ hội việc làm cho người học và gắn kết các ngành đào tạo khoa học cơ bản với các ngành khoa học ứng dụng khác. Bên cạnh đó, triển khai các chương trình đào tạo liên ngành giữa các ngành đào tạo khoa học cơ bản với các ngành đào tạo có nhu cầu cao từ thị trường lao động như toán tin, toán ứng dụng, vật lý y khoa, vật lý kỹ thuật…

ẢNH: PHẠM HỮU

Thạc sĩ Hoàng Thanh Tú, Phó trưởng phòng Thông tin - Truyền thông, Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho hay trường còn chú trọng hướng nghiệp cho học sinh bằng cách phối hợp với các trường phổ thông tổ chức hội thảo, trải nghiệm STEM, tư vấn nghề nghiệp tại trường để giúp học sinh có cái nhìn thực tế, hiểu sâu hơn về triển vọng các ngành khoa học cơ bản.

"Thay vì chỉ dùng tổ hợp truyền thống, trường có bổ sung các tổ hợp khác để mở rộng nguồn TS tiềm năng cũng như phù hợp với quy chế thi tốt nghiệp THPT mới. Bên cạnh đó, xem xét các quy định về điểm cộng ưu tiên cho TS có thành tích tốt trong các môn khoa học cơ bản", thạc sĩ Tú thông tin.

ĐÀO TẠO THEO HƯỚNG LIÊN, XUYÊN NGÀNH

Theo thạc sĩ Tú, việc cải tiến chương trình đào tạo bám sát xu thế khoa học - công nghệ thế giới và lồng ghép các kỹ năng liên ngành, ví dụ các kỹ năng sử dụng công nghệ, cũng là một phần không thể thiếu. Trường còn kết hợp nhiều lĩnh vực khoa học cơ bản với công nghệ, kỹ thuật hoặc kinh tế như mở mới ngành công nghệ giáo dục và đang xây dựng đề án mở mới ngành kinh tế đất đai, khoa học tích hợp... Qua đó, TS thấy được tính ứng dụng đa dạng và tiềm năng nghề nghiệp rộng mở.

Tương tự, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM cũng tích hợp thêm nhiều kiến thức mới vào các ngành khoa học cơ bản, năm nay dự kiến mở thêm ngành mới là toán ứng dụng và thêm một số môn mới như công nghệ, tin học vào một số tổ hợp xét tuyển.

Trường ĐH Thủ Dầu Một (Bình Dương) đang đào tạo một số ngành khoa học cơ bản như toán học, hóa học. Tiến sĩ Ngô Hồng Điệp, Phó hiệu trưởng nhà trường, khẳng định trong bối cảnh hiện nay, các ngành khoa học cơ bản dù tốt, dù hay cũng không thể đứng độc lập mà phải có sự cập nhật, thay đổi phù hợp với thực tế, đẩy mạnh tính ứng dụng để hấp dẫn hơn, thu hút hơn.

"Tại trường, chương trình đào tạo của những ngành này được thiết kế theo các chương trình tiên tiến, cập nhật, đối sánh với khu vực và thế giới. Theo đó, những kiến thức mới về công nghệ, kiến thức liên ngành được đưa vào. Thậm chí cả kiến thức xuyên ngành giúp người học có cái nhìn bao quát về nhiều lĩnh vực để có thể ứng dụng rộng rãi hơn", tiến sĩ Điệp thông tin.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

CHÍNH SÁCH THU HÚT TỪ NHIỀU PHÍA

Thời gian qua, để thu hút TS theo học những ngành khoa học cơ bản, nhiều trường ĐH đã xây dựng chính sách riêng.

PGS-TS Nguyễn Đình Tứ cho biết từ năm học 2022 - 2023, ĐH Quốc gia TP.HCM đã hỗ trợ 35% học phí cho một số ngành tại Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn như triết học, tôn giáo học, lịch sử, địa lý, thông tin - thư viện, lưu trữ học... Cũng từ năm 2022 đến nay, Trường ĐH Khoa học tự nhiên duy trì gói học bổng 2 tỉ đồng cho tân sinh viên trúng tuyển vào 7 ngành thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học trái đất và khoa học biển nằm trong chiến lược phát triển khoa học công nghệ và phát triển bền vững quốc gia, gồm vật lý, hải dương học, kỹ thuật hạt nhân, kỹ thuật địa chất, địa chất học, khoa học môi trường và công nghệ kỹ thuật môi trường.

Từ năm 2022, ĐH Quốc gia Hà Nội cũng hỗ trợ sinh viên các ngành khoa học cơ bản thuộc Trường ĐH Khoa học tự nhiên và Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn gồm miễn học phí, miễn phí chỗ ở nội trú, ưu tiên tham gia nghiên cứu khoa học và chương trình ươm tạo nhà khoa học, ưu tiên khi xét các học bổng khác. Chưa kể còn hỗ trợ sinh hoạt phí 20 triệu đồng/năm học.

Trường ĐH Sư phạm (ĐH Đà Nẵng) có học bổng "Truyền cảm hứng" với mục đích thu hút người tài vào học các ngành khoa học cơ bản.

Từ 4 năm trước, Trường ĐH Đà Lạt cũng giảm 15% học phí cho sinh viên trúng tuyển và theo học các ngành toán, vật lý, hóa, sinh, văn học...

"Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc giảm học phí hay tặng học bổng chỉ có tác dụng trong thời điểm sinh viên học, chưa mang lại hiệu quả trong việc thu hút TS. Đây chỉ là nỗ lực của cá nhân các trường. Muốn phát triển khoa học cơ bản thì nhà nước phải có chính sách đồng bộ, chẳng hạn miễn học phí, hỗ trợ sinh hoạt phí, đặt ra ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào... như chính sách cho ngành sư phạm để thu hút người giỏi. Bên cạnh đó phải tạo cơ chế việc làm, môi trường phát triển, lương và thu nhập tương xứng", tiến sĩ Trần Hữu Duy, Trưởng phòng Đào tạo Trường ĐH Đà Lạt, đề xuất.

"Khi nhà nước chưa có chính sách ở tầm vĩ mô, công tác tuyển sinh năm nay sẽ khó có sự thay đổi nào, bởi lẽ sức hút không có thì vẫn sẽ ít TS đăng ký và do đó điểm chuẩn những ngành khoa học cơ bản vẫn sẽ thấp, khó có đủ sinh viên để duy trì ngành", tiến sĩ Duy nhận định.

Thạc sĩ Hoàng Thanh Tú cũng cho rằng nếu có chính sách miễn, giảm học phí như sinh viên sư phạm và đầu ra đảm bảo, có thu nhập, cơ hội phát triển nghề nghiệp tốt... thì các ngành khoa học cơ bản chắc chắn sẽ được TS quan tâm nhiều hơn.

"Để thu hút TS giỏi và tuyển sinh tốt đối với các ngành đào tạo này, rất cần sự đầu tư mang tính đồng bộ thông qua các đề án đào tạo, chẳng hạn như đề án tuyển chọn và phát triển sinh viên tài năng, hoặc các cơ chế đặt hàng trực tiếp từ Chính phủ nhằm tạo động lực và nguồn lực để phát triển các ngành đào tạo khoa học cơ bản, chiến lược phục vụ phát triển quốc gia", thạc sĩ Dương Tôn Thái Dương, Phó trưởng ban Phụ trách đào tạo ĐH Quốc gia TP.HCM, nêu quan điểm.

Một giáo sư nguyên là viện trưởng một viện nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ VN khẳng định nhà nước cần có chính sách đầu tư ngân sách xứng đáng cho khoa học cơ bản dùng để miễn, giảm học phí cho người học, đầu tư vào các phòng thí nghiệm, vào con người với cơ chế làm việc thông thoáng và mức thu nhập tương xứng.