Thúc đẩy phổ biến xe máy điện

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, tại Việt Nam, các phương tiện giao thông đường bộ chiếm tới 85% tổng phát thải khí nhà kính, của toàn ngành giao thông vận tải. Trong đó, xe máy đóng góp khoảng 28% tổng lượng phát thải khí nhà kính của các phương tiện giao thông đường bộ.

Trong khi đó, theo số liệu của Bộ Giao thông Vận tải, tính đến cuối năm 2023, cả nước có hơn 73 triệu xe máy các loại đăng ký lưu hành, chiếm 95% tổng số phương tiện đã đăng ký, trong đó có khoảng 70 triệu chiếc xe máy xăng. Quá trình đốt cháy xăng của xe máy là tác nhân gây ra phát thải khí nhà kính lớn trong lĩnh vực giao thông.

Ngân hàng thế giới cho biết, từ nay đến năm 2035, xe máy vẫn là phương tiện giao thông chính tại Việt Nam, dù nhu cầu tổng thể có xu hướng giảm. Ước tính có tổng cộng khoảng 32 triệu xe máy các loại sẽ được bán ra tại Việt Nam từ nay tới năm 2035. Doanh số bán xe máy sẽ giảm mạnh vào sau năm 2035. Đến năm 2040, tổng lượng xe máy đăng ký cả nước sẽ vào khoảng 110 triệu chiếc, trên tổng số 128 triệu dân.

Ngân hàng Thế giới cho biết, thị trường xe máy điện Việt Nam hiện khá đa dạng và sôi động, với nhiều nhà cung cấp cạnh tranh về chất lượng và giá cả. Mức độ đón nhận của người tiêu dùng đối với xe máy điện cũng khá cao, đặc biệt là ở thành thị.

Tuy nhiên, “rào cản” chính đối với việc phổ biến xe điện hai bánh nhanh chóng trên quy mô lớn là giá bán cao hơn so với xe máy xăng. Mặc dù chi phí của một số mẫu xe điện hai bánh và xe máy xăng đã tương đương nhau, nhưng những mẫu xe điện hai bánh đó lại không thực sự có hiệu suất vận hành tương đương.

Ví dụ, mẫu xe điện sử dụng pin a-xit chì có giá mua là khoảng 27 triệu đồng, cùng khoảng giá với một chiếc xe tay ga sử dụng động cơ đốt trong. Xét về tổng thể, chi phí sở hữu trong 5 năm sử dụng, xe máy điện sử dụng pin a-xit chì thấp hơn khoảng 27% so với xe tay ga. Nhưng xe điện hai bánh lại có công suất, tốc độ và tuổi thọ thấp hơn nhiều so với xe tay ga.

Trong khi đó, xe máy điện sử dụng pin li-ion sẽ cho hiệu suất tương đương với xe tay ga sử dụng động cơ đốt trong. Tuy nhiên, giá mua của xe máy điện này cao hơn 2,7 lần và chi phí sở hữu cao hơn 1,7 lần so với xe ga sử dụng động cơ đốt trong.

Những giải pháp then chốt

Theo Hiệp hội Ô tô, Xe đạp, Xe máy Việt Nam (VAMOBA), tổng doanh số bán xe máy điện hiện chưa tới 400 ngàn chiếc/năm, chỉ chiếm khoảng 15% thị phần xe máy Việt Nam. Đến nay vẫn chưa có chính sách nào khuyến khích sử dụng xe máy điện rộng rãi. Nếu không có chính sách thúc đẩy, dự báo doanh số bán xe máy điện sẽ đạt “đỉnh” với con số hơn 500.000 chiếc/năm vào năm 2030.

Theo giới chuyên môn, để đạt được mục tiêu giảm phát thải trong ngành giao thông vận tải, phải nhanh chóng thực hiện một loạt các giải pháp then chốt thúc đẩy phổ biến xe máy điện.

Chính phủ cần công bố các mục tiêu cụ thể về tỷ lệ sử dụng xe máy điện trong thời gian tới, để tạo ra một tín hiệu mạnh mẽ cho thị trường, từ đó thúc đẩy việc chuyển đổi nhanh chóng. Phát động chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về giao thông xanh. Hỗ trợ tài chính cho người tiêu dùng khi mua xe máy điện. Giảm chênh lệch giá giữa xe máy điện và xe máy xăng. Đưa ra các khoản trợ cấp của Chính phủ cho các ngân hàng, để cung cấp lãi suất ưu đãi mua xe máy điện. Đưa ra các chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, để loại bỏ xe máy xăng cũ. Đưa ra các ưu đãi phi tài chính để khuyến khích việc sử dụng xe máy điện, chẳng hạn như dành làn đường riêng, ưu tiên chỗ gửi xe, ưu tiên đăng ký, khu vực dành riêng cho xe điện… Công bố lệnh cấm bán mới đối với xe máy xăng vào trước năm 2030. Hoàn thiện tiêu chuẩn an toàn và quy trình kiểm định xe máy điện. Thiết lập quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn cho sạc pin xe máy điện. Khuyến khích doanh nghiệp sản xuất xe máy điện có công suất lớn và phạm vi hoạt động rộng.

Thực hiện các giải pháp này, sẽ giúp đưa doanh số bán xe máy điện tăng lên, đạt từ 1-1,3 triệu chiếc/năm. Thị phần xe máy điện sẽ chiếm khoảng 75% thị trường xe máy vào năm 2035.